Potrzeby żywieniowe niemowląt i małych dzieci w kluczowym okresie 1000 pierwszych dni życia znacząco różnią się od potrzeb dorosłych. Młody organizm jest wyjątkowo delikatny i bardzo intensywnie się rozwija, dlatego właściwy przebieg rozszerzania diety jest szczególnie ważny dla prawidłowego rozwoju malucha. W komponowaniu jadłospisu dziecka istotne jest nie tylko dobrze zbilansowane menu, ograniczenie spożycia cukru czy soli, ale przede wszystkim – jakość i bezpieczeństwo posiłków podawanych maluchowi.
Wyjątkowe potrzeby młodego organizmu
1000 pierwszych dni życia, czyli okres liczony od chwili poczęcia przez pierwsze lata, ma fundamentalne znaczenie dla kondycji zdrowotnej dziecka w przyszłości[1]. To okres, w którym układ pokarmowy czy odpornościowy dopiero dojrzewają oraz programuje się metabolizm. Właściwe żywienie w czasie ciąży, laktacji oraz w pierwszych latach życia dziecka ma wpływ nie tylko na odpowiedni przyrost masy ciała i optymalny stan odżywienia, ale również na efekty długofalowe: prawidłowy rozwój narządów, przebieg procesów fizjologicznych czy zmniejszenie ryzyka wystąpienia wielu chorób, takich jak otyłość, alergie, cukrzyca typu 2 czy nadciśnienie[2]. Właśnie dlatego w tym okresie maluszek potrzebuje specjalnego sposobu żywienia – innego niż dorośli – który będzie dopasowany do potrzeb wynikających z niedojrzałego organizmu i jego dynamicznego rozwoju. Niektóre etapy rozwoju dziecka charakteryzują się zdecydowanie większym zapotrzebowaniem na niektóre witaminy i składniki mineralne w porównaniu do osób dorosłych. Przykładem może być drugie półrocze życia niemowlęcia, kiedy potrzebuje ono ponad 5 razy więcej witaminy D i 2 razy więcej wapnia w przeliczeniu na kilogram masy ciała niż osoba dorosła![3]
To ważne!
Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na czynniki zewnętrzne, w tym podawaną im żywność. Ich mechanizmy obronne nie są jeszcze w pełni dojrzałe, stąd walka z potencjalnie niebezpiecznymi substancjami jest dla młodego organizmu niezwykle trudna. W porównaniu do osoby dorosłej małe dziecko ma dużo mniejszą masę ciała i może spożyć znacznie niższą dawkę zanieczyszczeń, która nie narazi go na negatywne skutki zdrowotne. Dodatkowo sam proces ich wydalania jest na ogół wolniejszy niż w przypadku osoby dorosłej . Dlatego ważne jest, aby żywność podawana najmłodszym była bezpieczna, czyli pozbawiona[4]:
|
Bezpieczny posiłek dla malucha
Od momentu narodzin przez 6 pierwszych miesięcy życia dziecka mleko mamy to wyłączny, najlepszy i najbezpieczniejszy pokarm dla niemowlęcia. Z czasem jednak, kiedy maluch zaczyna potrzebować coraz więcej niektórych składników pokarmowych i energii, należy stopniowo włączać posiłki uzupełniające. To ważne, by przez cały okres 1000 pierwszych dni życia kontynuować jego ochronę i zapewniać mu zbilansowaną, bezpieczną dietę – również na etapie jej rozszerzania. Jak wynika z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, aż 61% niemowląt niekarmionych piersią otrzymuje te same posiłki, co reszta rodziny[5], które na ogół nie są dostosowane do ich specyficznych potrzeb i mogą być sprzeczne z rekomendacjami specjalistów[6]. Właśnie dlatego wybierając żywność dla najmłodszych, rodzice powinni sięgać po produkty im dedykowane, które spełniają restrykcyjne wymagania – zarówno pod kątem wartości odżywczej, jak i ewentualnych pozostałości szkodliwych substancji, których ilości są ściśle nadzorowane. Kryteria czystości mikrobiologicznej i maksymalne dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń w takich produktach określają rozporządzenia krajowe i unijne. Z tego powodu żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci jest w pełni bezpieczna dla delikatnych organizmów.
Czy żywność „bio” lub „eko” jest bezpieczna dla niemowlęcia?
Oznaczenie, że produkt ogólnodostępny pochodzi z upraw czy hodowli ekologicznych, nie świadczy o jego bezpieczeństwie dla delikatnego organizmu malucha. W żywności ekologicznej nie obowiązują ścisłe ograniczenia ani regulacje prawne dotyczące zawartości soli czy cukru, a normy dotyczące zanieczyszczeń są na poziomie takim, jak dla każdego rodzaju żywności ogólnodostępnej, przeznaczonej dla dorosłych[7]. |
Jak wybierać produkty odpowiednie dla małego dziecka?
Żywność dla niemowląt i małych dzieci jest specyficzną kategorią produktów, która znacznie różni się od żywności ogólnego przeznaczenia. Gwarancją dopasowania posiłku do potrzeb najmłodszych jest wskazanie wieku, które znajduje się na opakowaniu. Dobór surowców w takich produktach jest regulowany prawnie[8], a stawiane im wymagania są o wiele bardziej restrykcyjne niż dla żywności przeznaczonej dla dorosłych[9]. Odnosi się to do wysokiej wartości odżywczej, odpowiedniego składu, braku substancji dodatkowych (np. konserwantów, sztucznych barwników, wzmacniaczy smaku). W recepturach żywności przeznaczonej dla najmłodszych ogranicza się do niezbędnego minimum dodatek składników takich jak sól, sacharoza czy tłuszcze nasycone. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie młodego organizmu na niektóre składniki odżywcze produkty mleczne dedykowane najmłodszym wzbogacane są witaminą D oraz wapniem, a produkty zbożowe – witaminami z grupy B i żelazem[10]. Wybierając produkty dedykowane najmłodszym, rodzice mogą mieć pewność, że podają swojemu dziecku żywność dopasowaną do jego wyjątkowych potrzeb. Surowce w nich zawarte są ściśle kontrolowane, a ich jakość jest weryfikowana na każdym etapie produkcji. Przykładem mogą być owoce i warzywa pochodzące z upraw specjalnie przeznaczonych pod produkcję żywności dla dzieci. Dostępne na polskim rynku posiłki przeznaczone dla najmłodszych charakteryzują się również tym, że mięso w nich zawarte jest wolne od antybiotyków i hormonów, a ryby – wyłącznie dziko żyjące – poławiane są zgodnie z zasadami zrównoważonego rybołówstwa, z dużych otwartych akwenów.
[1] Koletzko B., Early nutrition and long-term health, Pediatric Nutrition In Practice, 2008, 37-41.
[2] Patel M.S., Srinivasan M., Metabolic Programming in the Immediate Postnatal Life, “Annals of Nutrition and Metabolism”,2011, Vol. 58(2).
[3] Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.
[4] Weker H., Barańska M., Żywienie niemowląt i małych dzieci, Instytut Matki i Dziecka,2014, Warszawa.
[5] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Badanie zostało zainicjowane przez Fundację NUTRICIA.
[6] Weker H., Barańska M., Żywienie niemowląt i małych dzieci, Instytut Matki i Dziecka,2014, Warszawa
[7] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007.
[8] Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/WE, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009.
[9] Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013.
[10] Weker H., Więch M., 2009. Żywnośćdla dzieci – podstawowe kryteria oceny. Nauka Przyr. Technol. 3, 4, 150.